Tres xeracións despois, escoita a Nela falar do Antón, que saiu, aínda verde para consideralo un home, cara Estados Unidos e voltou, xa maduro, con tres segredos. Un apareceu pronto: A silicose contraida nas minas de carbón. O segundo foi un anel de cobre, que tiña no selo a cara dun nativo. Un indio coas plumas ben perfiladas. Herdouno unha bisneta, porque si, porque non valerá nin medio patacón. O terceiro coñecérono os nenos da Margarida, incluso Martín, o que foi concebido ao retornar, o que logo entrou no Seminario.
-Todo iso foi cousa deles-rabiosa
Pouco importou que soubera da Inquisición por ese libro (gordo) que lle regalou un home co que compartiu a viaxe de volta. Un, ao que as ondas no barco lle facían botar a bile. Explican os oitenta e cinco anos da muller pequecha, que o volume era moi grande, faltoulle dicir, con moita letra.
Que o lera, porque non tiña outra cousa, e, que o gardara precisamente porque estaba prohibido telo. E qué importou, que os pais dos avós de Antón non llelo contaran.
Non importou que ao seu pai o enterraran oito curas, recén finalizada a guerra civil, coa segunda guerra mundial como veciña, aló polos Pirineos. Bueno, mundial... grande si, pero eu non diría tanto. Xa ves, egocéntricos ata nas vergoñas.
Que importou, despois de todo, hai que levarse ben con todos, aínda que teñan o corazón do demo. Si é o caso, máis aínda.
-Violábanas e logo colgábanas das árbores, para despóis cortarlle os brazos -facendo a sinal co dedo, como quen che está a cortar o brazo, dende o ombro ata a axila
Pouco importou que o libro desaparecera, o que si, mentres estivo na casa, todos o mantiñan agochado, ata do pensamento. Así o mandou o Antón.
-Na guerra civil, fixéronse moitas cousas
-Na guerra é outra cousa, eu falo da Inquisición
Pouco importou que os lobos aos que aborrecía, íana enterrar máis tarde que cedo. O impacto que nos seus ollos de nena os debuxos de mulleres espidas, partidas en anacos, impuxeron un medo que foi máis aló dos berros calados dos veciños asasinados por entón, no Souto e na Lamela.
-Na guerra morreron moitos
-Si -falando alto cara os seus olliños
-O Ramiro, porque andaba coa sobriña do cura
-Que cabeza ten! -mirando cara min
-Ao cura non lle gustaba porque era político
-Ela fala o que viviu, claro -explicándome o que xa sei
-Pobriño
Pouco importan os pesadelos de entón, o esquecemento compartido de hoxe. O exercicio de odiar cúrase co medo, e cando un se adiviña anxo: Non era tamén anxo Lucifer?
-Por fin, a quen votou? -acariñándoa
-Ao Paco
-Jaja -a neta
Pouco importa que dende os cincoenta e tres anos sempre ás esquerdas, ata que nas últimas se enfadou co Manoel. Lle expropiaron o campo do Rial, para facer unha pisciña. Unha poza na que ela non vai mollar a pepereta.
-Oito curas e non tivo que pagar a ningún
-Pero, non se teñen que pagar as ofrendas?
-O que cobraban eran as bulas, para poder comer carne. Qué carallos!
-Xa non había
Pouco importa que aqueles homes da santísima apreciaran, como para non cobrarlle a morte, a aquel campesiño que viaxara e trouxera na maleta un libro prohibido. Pouco importa a tristura dos sentimentos da terceira xeración, que non saben por onde comezar a preguntar. Despois de todo qué vale o percorrido dunha vida, de tres,... un salto dun can palleiro. Por canto mercas as dos meus?
A miña avoa Carme
